کد مطلب:124738 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:179
روی کرد تشکل همسو
بعد از شهادت امام علی علیه السلام مهم ترین موضوع اجتماعی موضوع رهبری بود كه اندیشه های مردم مسلمان را به خود مشغول ساخته بود. مردم عراق به خصوص كوفه كه مركز حكومت داری امام علیه السلام بود در مدت حكومت داری امام، سران سیاسی و اجتماعی ومذهبی و حتی اقتصادی و تجاری را به سوی خود جذب نموده بود. شخصیت های زمان از بلاد دیگر به كوفه با فرهنگ اسلام در موضوع رهبری داشت. احادیث از زبان رسول الله صلی الله علیه و آله آویزه ی گوش آنان بود كه فرموده بود بعد از من دوازده نفر از اهل بیت من رهبری امت اسلامی را به عهده خواهند داشت. امر رهبری امت اسلامی در فضای
[ صفحه 119]
سرزمین حكومت داری امام علی علیه السلام بر مردم بسیار روشن و شفاف بود كه بعد از امام علی به راهنمایی رسول الله صلی الله علیه و آله و نیز به وصیت امام علی امامت و خلافت مسلمانان را امام مجتبی عهده دار خواهد بود. به همین جهت حتی اهل سنت در خلافت امام حسن علیه السلام هیچ گونه تردیدی ندارند.امام مجتبی علیه السلام در باور شیعه به عنوان جانشین دوم و در باور اهل سنت به عنوان خلیفه پنجم پذیرفته شده است. [1] .
افزون بر رهنمود رسول الله صلی الله علیه و آله و امام علی علیه السلام بعد از حادثه تلخ حكمیت عموم مردم عراق پی آمد تلخ داوری دومة الجندل را به خوبی چشیدند و متوجه این نكته شدند كه فریب چه نیرندگی را خورده اند. و پی آمد آن چه تلخی ها است كه باید به آن تن دهند.
قریب دو سال از این داوری گذشت و بزرگترین پی آمد آن سلطه معاویه بود كه به سرعت در عراق گسترش می یافت و مردم نمونه های از جولان های همانند بسربن ارطاةها را در حجاز و یمن با چشم دیدند. اینك سال چهلم هجری از راه رسیده، تیغ جهالت و تحجر فرق فلق را شكافته و علی از میان مردم رخت بربسته است! در مدت دو سال بعد از حكمیت بوی سلطه ی معاویه بر مردم عراق به خوبی استشمام می شود. اكنون كه امام به جوار الهی رحیل شده است، نگرها به سمت وسوی موضوع رهبری دوخته شده اند كه چگونه مستقر خواهد شد. و كدام جریان اجتماعی بر اریكه رهبری تكیه خواهد زد.
دو جهت در دورنمای مردم پدیدار است یكی افق روشن و آرام بخش فرزند رسول الله صلی الله علیه و آله و سبط اكبر نبوی و یادگار علی و فاطمه كه
[ صفحه 120]
در تمام فضایل انسانی بر دیگران برتری دارد. دیگری سمت و سوی شام كه خشونت و ظلمت و استبداد از آن سرازیر است. اكثریت مردم عراق به خصوص كوفه و پیرامون آن به سمت كوفه نگر افكنده اند، گرچه در مواقع حساس در اثر سستی و گاهی فریب دشمن، صحنه های سیاسی را تغییر جهت می دادند. لیكن عموم مردم اندیشمند و سیاسی هیچ گاه سیاست های حسن مجتبی علیه السلام و معاویه را در كنار هم قرار نمی دهند. با وجود فرزند فضیلت هیچ گاه تمایل به فرزند جاهلیت و تبهكاری چون معاویه نخواهد داشت. به ویژه اینكه مزه ای از تلخی های رفتار معاویه را در فاصله بین حكمیت و شهادت امام علی علیه السلام چشیده اند.
مردم عراق كه همگام با سیاست های علوی بودند، اینك بیش از گذشته براین محور می اندیشند و سیاست علوی و فرزندش را بر همگان ترجیح می دهند. به همین جهت است كه بعد از شهادت علی علیه السلام انبوه مردم دست بیعت به سوی امام مجتبی علیه السلام دراز می كنند و در اولین فرصت (همان روز خاكسپاری یا روز بعد) به دور حسن گرد شدند. و در كوفه 42 هزار نفر با حسن مجتبی بیعت می نماید. كه كوفه به عنوان «عاصمه» و مركز ثقل حكومت علی علیه السلام بود كه سران و شخصیت های با نفوذ اجتماعی در آن حضور داشتند. البته بیعت به كوفه بسنده نمی شود، بلكه تمام عراق و نیز حجاز به بیعت با حسن مجتبی روی آورده و حتی اظهار وفاداری بیش از وفاداری با علی بن ابی طالب می نمایند.
موقعیت امام حسن علیه السلام از فرمایش خودش به خوبی به دست می آید: كان علی احبث جیش و اشدهم خلافا و كنت اطوع جند و اقلهم
[ صفحه 121]
خلافا. به این حقیقت تاریخ اعتراف می كند كه اصحاب امام حسن علیه السلام از اصحاب امیرالمؤمنین مطیع تر بودند، و كانوا اطوع للحسن و احب فیه منهم فی ابیه. [2] . تعداد بیعت كنندگان چهل و بلكه بیش از 42 هزار نفرند. [3] اولین كسی كه با حضرت در روز بیست و یكم یا بیست و دوم رمضان بیعت می كند فرزانه ای چون قیس بن سعد است [4] امام هم با مردم بیعت كرد و از آنان پیمان گرفت كه در جنگ و صلح با وی همراه باشند فبایعه اصحاب ابیه علی حرب من حارب و سلم من سالم. [5] .
بعد از عراق سایر بلاد اسلام به غیر شام مانند مداین، حجاز، یمن و خراسان و... همگان با امام مجتبی بیعت نمودند. [6] .
روی كرد مردم به جانب امام مجتبی آن گونه پرشور بود كه تمام احزاب و گروه های چالگشر را تحت الشعاع قرار داد. موقعیت امام همام آنچنان فراگیر شد و از جانب تشكل همسو آن گونه مورد حمایت قرار گرفت كه از سردم دار قاسطین كه سرنخ توطئه ها به كاخ
[ صفحه 122]
سبز وی منتهی می شد نیز بیعت طلبید. وی به معاویه نگاشت همانند سایر مردم باید با من بیعت نمایی: ادخل فیما دخل فیه الناس من بیعتی. [7] و آشكار است كه حضرت تا چه مقدار از توان مندی اجتماعی باید برخوردار باشد تا معاویه را به بیعت خود فرا خواند.
[ صفحه 119]
سرزمین حكومت داری امام علی علیه السلام بر مردم بسیار روشن و شفاف بود كه بعد از امام علی به راهنمایی رسول الله صلی الله علیه و آله و نیز به وصیت امام علی امامت و خلافت مسلمانان را امام مجتبی عهده دار خواهد بود. به همین جهت حتی اهل سنت در خلافت امام حسن علیه السلام هیچ گونه تردیدی ندارند.امام مجتبی علیه السلام در باور شیعه به عنوان جانشین دوم و در باور اهل سنت به عنوان خلیفه پنجم پذیرفته شده است. [1] .
افزون بر رهنمود رسول الله صلی الله علیه و آله و امام علی علیه السلام بعد از حادثه تلخ حكمیت عموم مردم عراق پی آمد تلخ داوری دومة الجندل را به خوبی چشیدند و متوجه این نكته شدند كه فریب چه نیرندگی را خورده اند. و پی آمد آن چه تلخی ها است كه باید به آن تن دهند.
قریب دو سال از این داوری گذشت و بزرگترین پی آمد آن سلطه معاویه بود كه به سرعت در عراق گسترش می یافت و مردم نمونه های از جولان های همانند بسربن ارطاةها را در حجاز و یمن با چشم دیدند. اینك سال چهلم هجری از راه رسیده، تیغ جهالت و تحجر فرق فلق را شكافته و علی از میان مردم رخت بربسته است! در مدت دو سال بعد از حكمیت بوی سلطه ی معاویه بر مردم عراق به خوبی استشمام می شود. اكنون كه امام به جوار الهی رحیل شده است، نگرها به سمت وسوی موضوع رهبری دوخته شده اند كه چگونه مستقر خواهد شد. و كدام جریان اجتماعی بر اریكه رهبری تكیه خواهد زد.
دو جهت در دورنمای مردم پدیدار است یكی افق روشن و آرام بخش فرزند رسول الله صلی الله علیه و آله و سبط اكبر نبوی و یادگار علی و فاطمه كه
[ صفحه 120]
در تمام فضایل انسانی بر دیگران برتری دارد. دیگری سمت و سوی شام كه خشونت و ظلمت و استبداد از آن سرازیر است. اكثریت مردم عراق به خصوص كوفه و پیرامون آن به سمت كوفه نگر افكنده اند، گرچه در مواقع حساس در اثر سستی و گاهی فریب دشمن، صحنه های سیاسی را تغییر جهت می دادند. لیكن عموم مردم اندیشمند و سیاسی هیچ گاه سیاست های حسن مجتبی علیه السلام و معاویه را در كنار هم قرار نمی دهند. با وجود فرزند فضیلت هیچ گاه تمایل به فرزند جاهلیت و تبهكاری چون معاویه نخواهد داشت. به ویژه اینكه مزه ای از تلخی های رفتار معاویه را در فاصله بین حكمیت و شهادت امام علی علیه السلام چشیده اند.
مردم عراق كه همگام با سیاست های علوی بودند، اینك بیش از گذشته براین محور می اندیشند و سیاست علوی و فرزندش را بر همگان ترجیح می دهند. به همین جهت است كه بعد از شهادت علی علیه السلام انبوه مردم دست بیعت به سوی امام مجتبی علیه السلام دراز می كنند و در اولین فرصت (همان روز خاكسپاری یا روز بعد) به دور حسن گرد شدند. و در كوفه 42 هزار نفر با حسن مجتبی بیعت می نماید. كه كوفه به عنوان «عاصمه» و مركز ثقل حكومت علی علیه السلام بود كه سران و شخصیت های با نفوذ اجتماعی در آن حضور داشتند. البته بیعت به كوفه بسنده نمی شود، بلكه تمام عراق و نیز حجاز به بیعت با حسن مجتبی روی آورده و حتی اظهار وفاداری بیش از وفاداری با علی بن ابی طالب می نمایند.
موقعیت امام حسن علیه السلام از فرمایش خودش به خوبی به دست می آید: كان علی احبث جیش و اشدهم خلافا و كنت اطوع جند و اقلهم
[ صفحه 121]
خلافا. به این حقیقت تاریخ اعتراف می كند كه اصحاب امام حسن علیه السلام از اصحاب امیرالمؤمنین مطیع تر بودند، و كانوا اطوع للحسن و احب فیه منهم فی ابیه. [2] . تعداد بیعت كنندگان چهل و بلكه بیش از 42 هزار نفرند. [3] اولین كسی كه با حضرت در روز بیست و یكم یا بیست و دوم رمضان بیعت می كند فرزانه ای چون قیس بن سعد است [4] امام هم با مردم بیعت كرد و از آنان پیمان گرفت كه در جنگ و صلح با وی همراه باشند فبایعه اصحاب ابیه علی حرب من حارب و سلم من سالم. [5] .
بعد از عراق سایر بلاد اسلام به غیر شام مانند مداین، حجاز، یمن و خراسان و... همگان با امام مجتبی بیعت نمودند. [6] .
روی كرد مردم به جانب امام مجتبی آن گونه پرشور بود كه تمام احزاب و گروه های چالگشر را تحت الشعاع قرار داد. موقعیت امام همام آنچنان فراگیر شد و از جانب تشكل همسو آن گونه مورد حمایت قرار گرفت كه از سردم دار قاسطین كه سرنخ توطئه ها به كاخ
[ صفحه 122]
سبز وی منتهی می شد نیز بیعت طلبید. وی به معاویه نگاشت همانند سایر مردم باید با من بیعت نمایی: ادخل فیما دخل فیه الناس من بیعتی. [7] و آشكار است كه حضرت تا چه مقدار از توان مندی اجتماعی باید برخوردار باشد تا معاویه را به بیعت خود فرا خواند.
[1] تاريخ الخلفاء، ص 221.
[2] استعياب، ج 1، ص 437.
[3] استعياب، ج 1، ص 437، اسدالغابة، ج 2، ص 19، طبري، ج 4، ص 405، انساب اشراف ج 3، ص 278، يعقوبي، ج 2، ص 121، ارشاد مفيد، ج 2، ص 9، حيات الحسن، ج 2، ص 130.
[4] سعد بن عباده از سران انصاتر بود كه سابقه اي بس درخشان داشت كه در روز فتح مكه پرچم به دست وي بود كه شعار «امروز روز انتقام است» سرداد. رسول الله صلي الله عليه و آله وقتي با خبر شد دستور داد شعار را تغيير دهند كه «امروز روز رأفت است» و پرچم از وي گرفته به علي سپرد. وي بعد از رحلت رسول الله صلي الله عليه و آله در سقيفه به انتظار بيعت نشست كه عمر با تدبيري كه انجام داد اوضاع رابه نفع مهاجرين گردش داد. قيس بن سعد از مسلمانان پرشور از ياران علي عليه السلام و به تعبير معاويه يكي از دو دست علي بود (انساب، ج 3، ص 168) وي از سرداران سپاه امام علي و امام مجتبي بود. حتي بعد از صلح حاضر به بيعت با معاويه نمي شد.
[5] ارشاد، ج 2، ص 7، انساب اشراف، ج 3، ص 279، طبري، ج 4، ص 407.
[6] اسدالغابة، ج 2، ص 19، حيات الامام الحسن عليه السلام، ج 2، ص 38.
[7] مقاتل الطالبين، ص 66.